De gps. We hebben er dagelijks mee te maken. In de navigatie van de auto of via een van de vele apps in onze smartphone. In dit verhaal leggen we uit wat een gps is, hoe hij werkt, welke types gps’en er zijn en wat ze kosten.
GPS: Global Positioning System
Een gps is een apparaatje dat je vertelt waar je je op aarde bevindt. De drie letters staan voor Global Positioning System en is een systeem dat door de Amerikanen is bedacht met uiteraard een militaire toepassing als achtergrond. En hoewel de Amerikanen met hun gps-systeem de eerste waren, zijn ze al lang niet meer de enigen.
Galileo en GLOSNASS
De Russen hebben natuurlijk hun eigen gps-systeem en dat heet GLOSNASS. Ook in Europa blijven we niet achter en hebben we het Galilieo-systeem. Het Europese systeem heet officieel Global Navigation Satellite Systems (GNSS) maar is nog niet volledig operationeel. Van de geplande 24 satellieten (en er komen nog 6 reserve satellieten) draaien er momenteel 18 in een baan om de aarde. De ESA (European Space Agency) verwacht dat GNSS in 2020 helemaal operationeel zal zijn. Bijzonder aan het GNSS is dat het niet ontwikkeld is vanuit een militair perspectief maar voor ons allemaal. En dat is belangrijk. Tegenwoordig wordt een gps zo’n beetje voor van alles gebruikt. Van autonavigatie tot een appje om je smartphone weer terug te vinden en als de Amerikanen besluiten om militaire reden hun gps ‘uit’ te zetten, loopt onze op gps gebaseerde wereld toch in de soep.
Een gps gebruikt satellieten om zijn plek op aarde te kennen.
De werking van een gps
Een gps vindt zijn plek op aarde dankzij satellieten die in een vaste baan om de aarde draaien. Door vele satellieten te bundelen berekent de gps heel nauwkeurig waar je je bevindt. Zo’n tien jaar geleden mocht je als gps-bezitter al heel blij zijn met een nauwkeurigheid van een paar meter, tegenwoordig mag je uitgaan van decimeters. De mate van nauwkeurigheid hangt nog wel van een paar zaken af, maar daarover later meer. Laten we eerst eens kijken hoe een gps in elkaar zit.
De gps vanbinnen
Een gps is eigenlijk gewoon een klein computertje en dat een gps ook steeds vaker in horloges zit, geeft wel aan hoe klein een gps tegenwoordig kan zijn. Deze ‘computer’ heeft een behuizing van kunststof. Hierin zit een microprocessor, een geheugenbank, het scherm, de knoppen, een energiebron, een printplaat en het belangrijkste: de antennes.
- De antenne: Deze ontvangt de signalen die satellieten uitzenden. Hoewel we het in de spreektaal altijd hebben over gps – de Amerikanen – maken de meeste gps’en ook gebruik van de signalen die de Russische GLONASS-satellieten uitzenden.
- De microprocessor: Net als in een gewone computer is dit het rekencentrum van de gps. Hij verwekt alle gegevens in hapklare brokken zodat de gps dat doet wat wij als consument ervan verwachten.
- Het geheugen: De gps gebruikt het geheugen om gegevens op te slaan. Dit kunnen digitale kaarten zijn maar ook adressen van restaurants, toeristische informatie, waypoints (hierover verderop meer) en in elke geval ook foto’s die je met de gps maakt.
- De energiebron: Meestal batterijen maar steeds vaker een accu.
- De printplaat: Deze zorgt ervoor dat alle verbindingen tussen de verschillende onderdelen gemaakt worden en de gps zijn werk kan doen.
Wat kan een gps?
Was de gps ooit bedacht om je plek op aarde te bepalen en de weg terug naar huis te vinden (of je locatie door te geven aan de hulpdiensten), vandaag de dag kan je er veel meer mee.
Kruimelspoor of track
Tijdens het wandelen of fietsen kan je de gps de wandeling of fietstocht laten registreren. De gps bouwt als het ware een kruimelspoor op van punten – trackpoints – die bestaan uit coördinaten. Een coördinaat is een reeks cijfers die een plek op aarde aan geeft. Dit kruimelspoor – in ‘vaktaal’ een track of tracklog genaamd – kan je gebruiken om dezelfde weg terug te lopen. Door de gps met een computer te verbinden kan je dit kruimelspoor – route – overzetten naar die computer en delen met anderen. En aangezien velen door hun gemaakte routes willen delen, kan je dus ook routes van anderen in je gps zetten en die nalopen of fietsen. De kans dat je ooit uitgewandeld raakt is nihil.
Een gps laat een kruimelspoor achter van waar je al gelopen hebt.
Waypoints
Een andere term die je vaak tegen komt in de wereld van de gps is het waypoint. Een waypoint is eigenlijk hetzelfde als een trackpoint met een klein verschil: een trackpoint wordt automatisch door de gps gemaakt, een waypoint maak je zelf. Dit punt kan bijvoorbeeld de plek zijn waar je de auto parkeert en waarvan je zeker wilt zijn dat je hem ook weer terugvindt. Ook kan je tijdens een wandeling meerdere waypoints op slaan om een route de maken. Bij de meeste gps’en is een knop hier speciaal voor bestemd. Ook routes die je thuis achter de computer maakt, zijn opgebouwd uit waypoints. Elke dag als je in de auto zit en luistert naar je navigatiedame of meneer hoor je die waypoints voorbij komen. ‘Bij de volgende kruising rechts’, zegt hij of zij. En dat kan omdat de gps voor je de route heeft uitgerekend en heeft opgedeeld in waypoints. De gps weet dat je zo’n waypoint nadert en geeft instructie. Meer over Waypoints lees je hier.
Een waypoint is maak je zelf. Dit punt kan bijvoorbeeld de plek zijn waar je de auto parkeert en waarvan je zeker wilt zijn dat je hem ook weer terugvindt.
Extra’s
De duurdere gps’en zit vol met extra toepassingen. Denk hierbij aan de zon en maantijden, gunstige jacht of vistijden, een camera etc. Een andere leuke toepassing van een gps is het zogenaamde geocachen; een soort schat zoeken met gps. Daaraan is verderop een paragraaf gewijd.
Welke merken
De wereld van de gps lijkt wel een beetje op de wereld van de bedreigde diersoorten. Ooit was er een tiental merken actief in Nederland met de Amerikaanse merken Magellan en Garmin zo’n beetje als dominantste. Magellan is nagenoeg uit Nederland verdwenen en daarmee is Garmin eigenlijk nog maar het enige echte wandel gps-merk dat verkrijgbaar is. Toch is er nog wel een klein Gallisch dorpje dat weerstand biedt: het merk Teasi met de One 3 is een relatieve nieuwkomer. Op de markt van de fiets gps’en zijn er naast Garmin wel meerdere spelers zoals de merken Falk, Mio en Lezyne. Dat Garmin bij de wandel gps’en eigenlijk de enige is heeft wel een voordeel: marktonderzoek naar merken hoef je niet te doen. Bij de fiets gps’en kost dat meer tijd.
Wat kost een gps?
Het prijskaartje van een gps is afhankelijk van waar je een gps voor wilt gebruiken en de functies. Een eenvoudige gps heb je al voor rond de € 100,- en de prijs van een exemplaar met alle toeters en bellen loopt op tot boven de € 600,-. Voor het gemak hebben we de gps’en ingedeeld in drie klassen.
Het instapmodel
Voor rond de € 100,- koop je het instapmodel onder de gps’en. Hij heeft een monochroom scherm (grijstinten en ‘wit’) en werkt op batterijen. De bediening gebeurt door ouderwetste maar betrouwbare knoppen. Een gps in deze prijsklasse heeft veelal een niet al te groot geheugen en daarom is er ook geen kaart voor geïnstalleerd. Het instapmodel is geschikt voor het opslaan van routes of om de weg terug te vinden naar het beginpunt, bijvoorbeeld de auto. De Garmin eTrex 10 is een goed voorbeeld van zo’n instap gps.
Garmin eTrex 10 is een goed voorbeeld van zo’n instap gps.
De middenmoot
Hou je van knoppen, maar wil je wel een kleurenscherm en een kaart dan kom je net een klasse hoger terecht. Van € 150 tot € 300 heb je dan een gps met meestal een Europese kaart zodat je ook op je gps-routes kan uitzetten. Fijne en betrouwbare toestellen zijn de Garmin GPSMAP 64 en de Garmin eTrex 20x. De Teasi One 3 is de enige gps in deze klasse die wel een touchscreen kleurenscherm heeft en bovendien vooraf geïnstalleerde topo kaarten. En dat voor een prijs van rond de € 150.
Fijne en betrouwbare midddenmotors zijn de Garmin GPSMAP 64, Garmin eTrex 20x en de Teasi One3.
De top gps’en
Deze beginnen bij € 300 en lopen op tot een slordige € 700. De meeste gps’en in deze klasse hebben een aanraakscherm al blijft de aan/uit functie voorbehouden aan een knop. De meeste van deze gps’en hebben een bijna schier oneindige hoeveelheid aan functies en je moet je afvragen of je die allemaal wilt gaan gebruiken. Groot voordeel van de duurdere gps’en is dat ze een barometrische hoogtemeter aan boord hebben. De goedkopere werken op basis van een gps-hoogtemeter. Ook hebben een paar van deze gps’en een camera.
De stroom halen ze veelal uit batterijen of een oplaadbare accu en deze twee zijn vaak uitwisselbaar. Hierdoor kan je dicht bij huis gebruik maken van de oplaadbare accu en ga je verder weg, gebruik je batterijen. Een topografische kaart is soms voor geïnstalleerd. De topmodellen kan je vaak ook gebruiken als auto navigatie, op de fiets en tijdens het wandelen. Let hier wel een beetje op grootte en gewicht. De Garmin eTrex Touch 35 en de Garmin Oregon 750t zijn handzame wandel gps’en terwijl de Montana 680t al behoorlijk groot wordt.
De Garmin Oregon 750t is zo’n top gps en heeft zelfs een camera.
Kaarten
Zoals hierboven al geschreven: een gps kan uitgerust zijn met een kaart. Bij de goedkopere modellen hebben we het dan over een basiskaart die er meer is om te laten zien waar je bent, dan om echt mee te navigeren. De kapitaalintensievere gps’en hebben wel gedetailleerde kaarten en in een enkele gps zit een topografische detail kaart.
Waar je aanschaf op moet letten is of de kaart routeerbaar is. Routeerbaar betekent dat ze een route kunnen uitrekenen van punt naar punt; net als in de auto dus. Overigens moet je niet verwachten dat ze exact zo werken als autonavigatie. Zeker op wandelpaden gaat er weleens wat mis.
Een redelijke middenweg voor fietsers is de Recreatiekaart Europa die standaard in een aantal Garmins zit. Met een schaal van 1 op 100.000 bevat deze kaart genoeg informatie om over wegen te wandelen en te fietsen. Een topografische kaart is het echter nog steeds niet. De TopoActive Europa kaarten van Garmin zijn iets gedetailleerder, maar ook hier geldt: het zijn geen topografische kaarten. Er zijn een paar manieren om een topografische kaart op een gps te installeren.
Betalen voor je kaartmateriaal
Ook hier zet Garmin de toon. Het is van weinigen die nog een grote collectie aan kaarten heeft die je online en kant-en-klaar zonder gedoe kan aanschaffen. Na downloaden is het een kwestie van deze naar je gps downloaden. Kostbaar is het echter wel. De topografische kaart van Nederland met een schaal van 1:25.000 of 1:50.000 kost rond de € 100. Buitenlandse kaarten daarentegen zijn nog duurder, vele honderden euro’s. Het mooie van zo’n topo-kaart is wel dat je er echt alles op ziet: huizen, bomen, hoogspanningsleidingen, topjes, kruizen etc. Gelijk een papieren topo kaart dus.
Een echte topografische kaart biedt de meeste details.
Birdseye
BirdsEye is – opnieuw – een vondst van Garmin. Bij Birdseye heeft Garmin de wereld vastgelegd met satellietbeelden (vergelijkbaar met Google Maps) en opgedeeld in tegels. Met BirdsEye en Garmins Basecamp kan je stukken – tegels – kaart naar je gps of naar je pc downloaden. Dankzij BirdsEye installeer je zo alleen de tegels waar je wilt wandelen en fietsen. Dit spaart geheugen en is relatief goedkoop: een abonnement op Birdseye kost € 25 per jaar. Maar er bestaat ook nog zoiets als gratis kaartmateriaal.
Open Street Map = GRATIS
De geografische kaarten van Open Street Map (OSM) zijn topografische kaarten die door een groep vrijwilligers online gezet zijn. Dit kan omdat tal van topografische diensten hun kaarten gratis hiervoor beschikbaar hebben gemaakt. Deze kaarten worden door de mensen achter OSM geschikt gemaakt om online en op gps gebruikt te worden. Hoewel OSM ideaal lijkt, zit er wel een kanttekening aan: het zijn deze vrijwilligers die het bijhouden en lang niet overal wordt dat goed gedaan. Het kan dus zijn dat je met verouderd kaartmateriaal te maken hebt. En… OSM-kaarten installeren op je gps is niet voor iedereen weggelegd. Je moet digitaal een beetje handig zijn.
Routes maken op de gps
Heb je een gps met een kaart, dan kan je wandel- of fietsroutes maken in je gps. Dat doe je dan met de knoppen en in geval van een aanraakscherm met je vingers op het scherm. Echter zitten er wel beperkingen aan de gebruiksvriendelijkheid van het uitzetten van routes op je gps: de schermpjes blijven klein en het is een hoop gepriegel. Het wordt een stuk makkelijker als je routes uitzet op de computer.
Routes maken op de computer
Elke gps kan je aansluiten op de computer. Meestal doe je dit met een usb-kabel maar er zijn er die ook draadloos kunnen werken. Van belang is dat je een goed programma hebt om routes mee te maken. Garmin heeft een programma Basecamp waar je routes mee kan maken. Het werkt prima, maar wel alleen als je een kaart in de gps hebt en deze op de computer (Pc en Mac) hebt aangesloten. Daarnaast zijn er tal van gratis mogelijkheden om online routes te maken. Zo kan je terecht bij routeyou.nl, route.nl, gpscoordinaten.nl en nog vele anderen. De route die je gemaakt hebt kan je daarna als gpx bestand naar je gps uploaden.
Routes maken op de computer is makkelijk met bijvoorbeeld RouteYou of Basecamp van Garmin.
Waterdicht IPX7
Het grote voordeel van een echte gps is dat ze veelal schokbestendig en waterdicht zijn. Dat redden de meeste smartphones nog steeds niet. Een wandel- of fiets gps moet zo waterdicht zijn dat hij in je hand of op je stuur een stevige stortbui overleeft. In de meeste gevallen zijn gps’en waterdicht volgens de IPX7 klasse. IPX7 geeft aan dat een gps minimaal 30 minuten tot maximaal 1 meter diep onder water kan. Deze IPX-aanduiding vind je meestal op de verpakking. Natuurlijk kan je je gps bij echt vies weer nog verpakken in een waterdichte hoes.
In de meeste gevallen zijn gps’en waterdicht volgens de IPX7 klasse.
Levensduur batterijen
De gps kan er niets aan doen: het is een grootverbruiker als het op stroom aan komt. Dat stroomverbruik komt doordat de gps constant de hemel afspeurt naar gps-signalen van satellieten. Toch wordt het stroomverbruik de afgelopen jaren wel lager en mag je ervan uit gaan dat een gps op een setje AA-batterijen ongeveer 16 uur draait. Er zijn echter omstandigheden waarbij deze tijd drastisch ingekort wordt. Bij koud weer daalt de batterij capaciteit. Zeker bij alkaline batterijen. Bij lage temperaturen presteren Lithium batterijen veel beter (en ze zijn veel lichter!). Tip: draag je gps bij koud weer onder je warme kleding.
Batterijen of accu
Uitgaande van de levensduur van de batterijen is er dus ook wat te zeggen over de voor- en nadelen van batterijen versus accu. Nog steeds werken veel gps’en op AA-batterijen en dat is handig omdat je vooral bij lange meerdaagse tochten de batterijen kan vervangen. Toch zien we een toename in het aantal gps’en dat standaard geleverd wordt met een accu. Prima voor dagtochten waarbij je weet dat je aan het einde van de dag de accu weer kan opladen. Ook zijn er gps’en met een accu die eruit kan en vervangen kan worden door batterijen. En om een accu onderweg op te laden zijn er natuurlijk powerbanks en zonnepanelen!
Een gps met verwisselbare batterijen is handig bij langere tochten.
Geocaching
Hou je van wandelen en puzzelen, dan is Geocachen iets voor jou! Bij het Geocachen zoek je tijdens het wandelen naar een schat, de zogenaamde cache. Sommige geocaches leveren een wandeling op van punt naar punt en de meer uitdagende zijn een puzzel wandeltocht waarbij opdrachten of raadsels moeten worden opgelost. Het leuke hiervan is dat je altijd een verassende wandeling maakt. Om te kunnen geocachen is het handig dat je gps een geocache functie heeft. Wees er op bedacht dat je je wel aan de spelregels moet houden en aan de regels die er gelden voor het gebied waar de cache ligt. In natuurgebieden mag je bijvoorbeeld niet buiten de paden komen!
Bij het Geocachen zoek je tijdens het wandelen naar een schat, de zogenaamde cache.
Waar kopen?
Dankzij internet zijn de prijzen van een gps voor iedereen erg inzichtelijk en ben je al snel geneigd achter een goedkope aanbieding aan te gaan. Logisch: waarom elders meer betalen. Maar vooral als je nog niet vertrouwd bent met een gps dan valt er veel voor te zeggen om een gps in een winkel te kopen. In de eerste plaats omdat je zo je wensen, verwachtingen én budget met iemand kan bespreken. Deze zal je dan – als hij of zij zijn vak verstaat – de juiste richting in loodsen. Mocht het achteraf dan toch niet helemaal zijn wat je verwacht had, dan heb je een persoon om het probleem mee op te lossen. Ben je gepokt en gemazeld in de wereld van de gps dan is een internet aanschaf een logische keuze. De meeste buitensportwinkels verkopen gps’en en er zit er altijd wel een bij je in de buurt. Een winkel die zich helemaal heeft toegelegd op gps is Waypoint. Ze hebben zes winkels en natuurlijk een website: www.gps.nl
GPS huren
In plaats van meteen een gps aan te schaffen, kan je natuurlijk ook eerst eens een gps huren. Handig omdat je op deze manier kan uitvogelen of een gps wel iets voor je is of omdat je graag meerdere gps’en wat langer wilt proberen. En natuurlijk als je slechts heel af en toe een gps nodig hebt. Denk hierbij aan die ene vakantie per jaar, maar ook als je een gps-speurtocht wilt organiseren voor een kinderfeestje. Er zijn veel verhuur adressen te vinden, maar het type gps dat je kan huren is veelal redelijk beperkt. Adressen waar je een gps kan huren zijn onder andere:
Smartphone als gps
In elke smartphone zit een gps. En als deze gps actief is, vertelt hij keurig en nauwkeurig waar je je bevindt. En…hoe dacht je anders dat Google Maps je kon vertellen waar je auto geparkeerd staat of hoe lang het duurt om thuis te komen? Prima in de stad om al wandelend je weg te vinden of met de auto of fiets op tijd op je volgende afspraak te komen. In de vrije natuur waar geen wegen zijn, is Google Maps echt te beperkt. Toch kan je je smartphone nog prima gebruiken als wandel gps; er zijn voldoende apps te vinden die je gps omtoveren tot volwaardige wandel gps. Denk aan Topo-gps, Viewranger, Osmand, Routeyou en nog vele anderen. De smartphone gebruiken als gps heeft nog wel twee minpunten: a) de levensduur van de accu limiteert het gebruik b) de meeste smartphones zijn nog steeds niet waterdicht en dus is een goede hoes een aanrader.
