Na wandelingen in de herfst en de winter met bijbehorende nattigheid en modder is het regelmatig schoonmaken en onderhouden van je wandelschoenen noodzakelijk voor een lange levensduur. Maar hoe doe je dat? Lees of bekijk deze How to wandelschoenen schoonmaken en onderhouden en je weet alles.
Onderhoud… Is dat wel nodig?
Het antwoord is kort en bondig: ja! Regelmatig je wandelschoenen schoonmaken en onderhouden staat garant voor lang plezier van je wandelschoenen. Toch zit er wel een verschil in de mate van onderhoud. En dat heeft weer te maken met waar je schoenen van zijn gemaakt: leer of kunststof of een combinatie. Meer weten over wandelschoenen? Lees dan deze How to over bergwandelschoenen!
Leer versus kunststof
Ondanks de opkomst van kunststoffen is het gros van de bergwandelschoenen gemaakt van leer. Leer is een natuurlijk materiaal en zolang het nog een onderdeel is van het dier, zorgen de talgklieren ervoor dat de huid – leer – gevoed wordt en soepel blijft. Die taak moeten wij dus overnemen. Doen we dat niet dan droogt het leer uit en zal het op den duur scheuren. Dit is nauwelijks meer te repareren. Daarnaast is slecht onderhouden leer niet meer waterdicht. Voor wandelschoenen worden 3 soorten leer gebruikt.
Glad leer
Voor wandel- en bergschoenen is leer nog steeds het beste materiaal. Het stoot water af, is soepel en vormt op den duur mee met je voet. Bovendien ‘ademt’ het, waardoor je voeten warm blijven maar niet oververhit raken en genoeg zuurstof krijgen. Van de hier besproken leersoorten is glad leer het gemakkelijkst schoon te houden.
Nubuck
Gemaakt van glad leer, maar de toplaag wordt licht opgeschuurd. Nubuck wordt flink doorgeverfd in allerlei kleuren. Nadeel is dat je bij het schuren van de bovenste laag juist het sterkste deel van het leer aanpakt, waardoor de schoen minder waterafstotend wordt. Ook is nubuck duurder dan glad leer en suède.
Suède
Lijkt qua uiterlijk op nubuck, maar is gemaakt van de binnenkant van het leer in plaats van de buitenkant. Daardoor is het ook wat zwakker dan nubuck en glad leer. Zien er vaak mooi uit, maar de haartjes houden gemakkelijker vuil vast en suède moet je dus extra goed schoonborstelen.
Schoenen van kunststof – veelal Cordura, een nylon – hebben ook onderhoud nodig maar aanzienlijk minder dan lederen schoenen. En de combinatie van leer en kunststof dan? Volg het onderstaande stappenplan en de antwoorden voor een correcte onderhoudsmethode volgen vanzelf.
Schoonmaken: De buitenkant
Stap 1: Oppervlakte droog reinigen
Begin met de veters en het inlegzootje uit de schoenen te halen en breng de tong goed naar voren. Daarna verwijder je het oppervlakkig vuil met een droge zachte borstel. Schrob ook goed in de plooien bij de neus en de schacht en vergeet de rand tussen zool en bovenwerk niet. De profielzool maak je met een harde droge borstel schoon.
Stap 2: Reinigen met water
Zijn je schoenen na het droog borstelen nog niet schoon, ga dan in de weer met lauw water en eventueel een heel klein beetje groene zeep. Zo verwijder je ook het dieper zittende vuil. Doe je dit niet en ga je verder met het impregneren, dan impregneer je ook het vuil. Als het ware sluit je het vuil op waardoor bijvoorbeeld de natuurlijke ademende werking van leer teniet wordt gedaan. Ook de zool kun met water en eventueel een sopje met een klein beetje groene zeep en lauw water reinigen. Met een voegspijker kan je heel goed het vuil tussen het profiel weghalen. En je kan nu gelijk je zool inspecteren. Bij veel wandelschoenen is het mogelijk de zool – die vaak als hardste slijt – te vervangen.
Ik gebruik een voegspijker … 
…om de zool schoon te maken.
Een washand is handig voor het leer. 
Opgedroogde modder? Handwarm water doet wonderen.
Stap 3: Impregneren
Belangrijke stap in het onderhoudsproces is impregneren. Daarvoor gebruik je gebruikelijk een impregneerspray. Spuit het goed op je hele schoen, let ook weer goed op de voegen en buigrand. Door het impregneren maak je het leer weer vuil- en waterafstotend en herstel je het ademend vermogen. Let op: je schoen wordt niet water- en vuildicht. Schoenen die bij aankoop niet waterdicht waren, worden dat dus niet opeens wanneer je ze impregneert. Laat na het impregneren je schoenen goed drogen, weg van warmtebronnen en op kamertemperatuur.
Schoenen van suède moeten vaker dan de andere leersoorten geïmpregneerd worden. Dat is nodig omdat deze materialen sneller en meer vuil vasthouden dan glad leer.
Kunststof hoeft niet geïmpregneerd te worden.
Stap 4: Invetten
De naam ‘invetten’ brengt je eigenlijk op het verkeerde been. Gebruik bij voorkeur namelijk geen vet (of olie), maar wax of een speciale crème om je schoenen te verzorgen. Breng een dunne laag wax aan en wrijf het met een zachte doek of een borstel langzaam in het leer.
Ik gebruik graag bijen wax. 
Vet of wax…het hangt van de schoen af en verschilt soms per merk.
Nubuckleer kun je ook invetten, maar daar zit wel een nadeel aan: je schoenen worden er niet mooier op. Heb je dus nette schoenen van nubuck die je niet vies maakt, dan hoef je ze niet in te vetten en volstaat schoonmaken en impregneren. Is het uiterlijk van je schoen ondergeschikt aan de functionaliteit, dan kun je ze gerust invetten. Dat moet wel iets vaker dan bij glad leer, omdat het ruwe leer sneller uitdroogt.
Het invetten van suède kun je vergelijken met een klodder vaseline in je haar smeren. Niet aan te raden inderdaad. Bij suède geldt dus: gewoon beter schoonmaken en vaker impregneren.
Kunststof hoeft niet ingevet te worden, maar vaak bestaat je schoen toch voor een (klein) deel uit leer. En dat heeft wél verzorging nodig. Gebruik een speciaal invetmiddel met minimale voeding op de lederen onderdelen, zodat je het kunststof niet verpest maar wel het leer onderhoudt. Synthetisch kunstleer hoeft vanzelfsprekend niet ingevet te worden.
Nazorg
Na het invetten moeten je schoenen opdrogen. Geef ze ook de tijd om zelf op te drogen, bij kamertemperatuur. Gebruik nooit een warmtebron als een verwarming of de zon om je stappers snel droog te krijgen. Na het drogen nog een keer nawrijven met een doek of borstel.
Berg je ze op? Doe dat dan op kamertemperatuur op een droge plek, bijvoorbeeld in een kast, een schoenenrek of een (verwarmde) schuur. Voor het behoud van de vorm kun je houten schoenspanners in je schoenen stoppen. Hout neemt het vocht dat in je schoenen zit op, gebruik daarom liever geen metalen of kunststof spanners.
Schoonmaken: De binnenkant
Veel mensen vergeten dat de binnenkant van je schoen ook onderhoud nodig heeft. Per voering heb je weer andere schoonmaakmethodes. Ik maak een onderscheid tussen een voering van glad leer en van Goretex.
Leer
Haal de inlegzool en de veters uit je schoen. Maak een doek goed nat met lauw water en doorweek de binnenkant van je schoen er goed mee. Laat je schoen vervolgens helemaal drogen, uit zichzelf, spoel de doek uit en maak vervolgens nogmaals nat. Nadat de schoen voor de tweede keer helemaal droog is, probeer dan zo veel mogelijk van de binnenkant met impregneerspray te behandelen.
Goretex
Laat om de Goretex binnenlaag schoon te maken een laagje lauw water in de schoen lopen. Voor een lage schoen is 1 á 2 centimeter voldoende en voor een hoge schoen 5 á 6 centimeter. Het water verwijdert de achtergebleven zouten en zuren uit je transpiratie. Schud het water door je schoen en laat uitlekken totdat alles helemaal droog is. Droog absoluut niet met behulp van een warmtebron als een föhn of verwarming. Hiermee verniel je het ademend membraan van de Goretex.
Hoe vaak onderhouden?
De beste indicatie voor hoe vaak je wandelschoenen onderhoud nodig hebben, is de mate van gebruik. Logisch, want hoe vaker en intensiever je ze gebruikt, des te vaker krijgen ze behoefte aan schoonmaak en onderhoud. Je bent ook afhankelijk van het weer waarin en de ondergrond waarop je loopt. Na wandelingen tijdens een regenbui oven modderige paden zal je je schoenen eerder moeten onderhouden dan wanneer je door een droog grasveld loopt. Een voorzichtige indicatie waarbij we alleen rekening houden met de gebruiksfrequentie:
- Intensief gebruik: drie of meer keren gebruik per week: 1x per twee weken onderhouden
- Gemiddeld gebruik: een keer per twee weken: 1x per maand onderhouden
- Laag gebruik: minder dan een keer per maand: 1x per drie maanden onderhouden
- Zelden gebruik: wegzetten in kast of schuur: 1x per half jaar onderhouden, controle 1x per drie maanden.
Tijdens een wandeltocht
Meerdaagse wandeltocht aan het maken? Dan is het raadzaam wat onderhoudsmiddelen mee te nemen. Een spuitbus, borstel en crème stop je zo in je rugzak. Merk je dat (een deel van) je schoen wat donkerder wordt wanneer je door de regen loopt, kun je gemakkelijk even snel impregneren. Wandel je veel door modder, zand of ander vuil? Borstel dan na elke dag even je schoenen schoon. Zorg trouwens ook voor een extra paar sokken voor elke wandeldag, tegen zweet. Ook kan het nooit kwaad een extra stel veters en een andere inlegzool mee te nemen.
LET OP!
Bij het onderhoud van je schoenen kan er veel misgaan. Hieronder dingen die je zeker NIET moet doen met je schoenen, omdat ze de kwaliteit ernstig kunnen aantasten:
- Drogen met behulp van een hittebron. Het leer kan hierdoor scheuren en Goretex verliest haar ademend vermogen.
- Voor een langere tijd opbergen zonder ze eerst te behandelen.
- Bewaren in een plastic zak. Het overgebleven vocht zorgt er ten eerste voor dat ze gaan stinken en daarnaast kan er schimmelvorming optreden.
- Te veel onderhouden. Ze hebben wel met regelmaat maar niet overdadig veel verzorging nodig. Het gevolg is dat het leer te soepel en slap wordt. Onherstelbaar.
- Producten gebruiken die niet speciaal voor schoenen of voor het leertype van je schoenen gemaakt is. Koop de producten altijd in outdoor-speciaalzaken en vraag om advies aan het personeel.
Mijn stevige stapper voor… 
… en na het onderhoud.
De zool
Zoals al eerder gezegd is het poetsen van je schoenen een goed moment om ook gelijk een inspectie uit te voeren. Is je zool kapot of versleten? Dan kun je die laten vervangen. Het verzolen van schoenen is een uiterst specialistisch proces en dus is het sterk af te raden dat zelf te doen. In Nederland zijn drie schoenmakers die daar gespecialiseerd in zijn: Cambreur uit Elim, Repair service Boer uit IJsselstein en Schoenmakerij Paul den Ouden uit Veenendaal. Het verzolen van je schoen kost rond de honderd euro. Ook schoenen waarvan gezegd wordt dat ze onverzoolbaar zijn, kunnen gerepareerd worden. Onverzoolbaar houdt in dat de zool en de schoen uit één stuk bestaan en niet los geproduceerd en daarna aan elkaar gezet zijn. De schoenmaker zal dan niet de complete zool kunnen vervangen, maar wel de versleten delen repareren.
Benodigdheden voor onderhoud
Slechts drie dingen zijn er écht nodig om je schoen te onderhouden, namelijk een borstel, een impregneerspray en een onderhoudscrème/wax. Alle overige producten zijn extra’s en niet essentieel voor het reinigen van je schoenen. Hier een overzicht:
Borstel (of 2)
Voor het oppervlakkig reinigen van je schoenen kun je het beste een borstel gebruiken. Het meeste vuil kun je wel wegkrijgen met een middelzachte borstel. Voor hardnekkig vuil kun je daarnaast een ruwe borstel kopen. Vanaf prijs: € 2,00
Impregneerspray
Maakt je schoenen weer waterafstotend en behoudt het ademend vermogen. Impregneersprays heb je op basis van een aantal verschillende stoffen, met hun eigen voor- en nadelen. Zo is de een milieu-neutraler en anderen hebben weer een beter waterafstotend effect. Let bij het aanschaffen goed op of de spray geschikt is voor het materiaal van jouw schoenen. Vanaf prijs: € 7,50
Onderhoudscrème of – wax.
Voedt het leer en houdt het daardoor soepel en gezond. Voeden is belangrijk om ervoor te zorgen dat het leer niet gaat scheuren. Dit onderhoudsmiddel kun je ook kopen in spuit- of spray vorm, maar een smeersel dringt dieper door in je schoenen. Let er goed op dat je echt een middel gebruikt dat geschikt is voor schoenen. Vanaf prijs: € 6,00
Handige links
Bas Buitensport (www.basbuitensport.nl) in Wageningen and Carl Denig in Amsterdam (www.carldening.nl) since they always help me out when I need something last minute.
